Covid-19 Sürecinde Dark Marketlerin Durumu ve Korona Aşıları ile Büyüyen Market
Covid-19 süreci bütün dünyada etkisini çok farklı şekillerde göstermekte. Bu etkilerin başında üretim zincirleri, uluslararsı taşımacılık ve ticari faaliyetler hasar görmüş hatta durma noktasına gelmiş durumda. Dünya çapında farklı araştırma şirketleri ve üniversiteler tarafından yapılan çalışmalar açıkça göstermekte ki, bu durum aynı zamanda Dark Market olarak bilinen ve genellikle yasadışı ürünlerin uluslararası ticaretinde kullanılan online platformlarıda etkilemiş durumda.
Bu durumun başlıca sebebi, uluslararası üretim zincirlerindeki aksamalar ve kargo şirketlerinde yaşanan gecikme sıkıntılarıdır. Bu durum bu yasa dışı satıcıları müşteri puanlarını eklemekte ve transferlerde oluşan problemler birçok Dark web formunda yer almaktadır. Şu anda bazı dark.web satış sitelerinde satıcılar, kendi satış platformları ve sayfaları üzerine Covid-19 nedeniyle gecikmeler yaşanabilmektedir ibaresi koymaya başlamış durumda.
Üstteki ekran görüntüsü ünlü bir Dark web satış platformundaki satıcı puanı 100 üzerinden 98 olan bir uyuşturucu satıcısının ilanına eklediği ekstra notu göstermktedir.
Bu ekran görüntüsünde ise aynı satıcı Kanada posta servisinin iki gün içerisinde siparişleri teslim etmeyi garanti etmediğini ancak hala 2 ila 5 gün içerisinde müşterilerin ürününü alabileceğini söylemekte ve bu şekilde müşterilerini bilgilendirmektedir.
Son olarak kullanıcıların üstteki ekran görüntüsündeki gibi ürünlerini alamamaktan şikayetçi olduğu ve yeniden bir karantinaya dönüş durumunda ürünlerini hiç alamayacaklarını düşündüklerine dair onlarca yorum mevcut.
Peki bu durum aslında bize neyi gösteriyor? Bu tarz satıcılar Türkiye’de de mevcut olmakla beraber aslında posta servislerini ne kadar kolaylıkla kullanabildikleri ve görünmeden ne kadar kolay bir şekilde yasadışı ürünleri ülke içinde ya da uluslararası şekilde yollayabildiklerini görmekteyiz. Ayrıca bu marketteki satıcılarında uluslararası birçok meslek grubunu etkisi altına alan pandemiden nasibini aldığını ve kullanıcıları tarafından sık sık kötü yorumlara maruz kaldıklarını görüyoruz.
Biraz daha akademik sonuçlara bakmak istersek, Amerika Birleşik devletleri’ndeki bir kriminoloji laboratuarında yapılan araştırmalara[1] göre yapılan alışverişlerin Covid-19 salgınından önce çok yüksek oranlarda başarıyla sonuçlandığını ve müşterilerin ürünlerini teslim alabildiğini ancak salgından sonra gümrüklerin daha çok sıkılaşması ve taşımacılık sektöründeki problemlerden dolayı müşterilerin şu anda sadece %21 kadarının ürünlerini başarılı bir şekilde ve zamanında alabildiğini ortaya koymakta. Bu araştırma Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa’yı baz almakla beraber araştırmacılar yüzlerce farklı uyuşturucu marketini incelediklerini ve özellikle uyuşturucu satışındaki bu gecikmelerin nedeni olarak hem satıcılar hem de alıcılar tarafından Covid-19 virüsünün gösterildiğini bildirmekteler.
Peki bu durumun tek sebebi olarak Covid-19 salgınını göstermemiz doğru mu? Araştırmacıların Chainalysis’e yaptıkları açıklamaya göre bu durum 2020 yılından beri yaşanmakta ve bu durumun tek sebebinin Korona olmadığını düşündüklerini söylemekteler. Şu anda marketteki çok yüksek rekabetin, polis ve istihbarat birimlerinin sıkı çalışması ve artık günlük bir standart haline gelen siber saldırıların satıcıları ve satıcıların marketlerini yöneten adminleri sürekli zorladığını ve bunun hizmet kalitesini zaten sürekli olarak düşürdüğünü, korananın bu noktada sadece bu süreci hızlandırdığını belirtmekteler.
Covid-19 Aşıları
Aşılama süreci bütün dünyada ağır aksak olsa bile devam ederken, altından daha değerli olarak görülen aşılar şu anda bütün ülke yönetimlerinin ve dünya nüfusunun ulaşmaya çalıştığı bir hedef halini aldı. Daha dünyanın %5 i bile aşılanmamışken, aşılar Dark marketlere düştü bile.
Yapılan araştırmalar [2,3] gösteriyor ki, şu anda dark markette bilinen firmaların üretmiş olduğu Biotech/Pfizer ve AstraZeneca/Oxford aşıları 7 farklı satıcı tarafından 300 ila 2400 USD arasında değişen fiyatlara Bitcoin karşılığı satılmaktadır. Sputnik ve Sinovak gibi test aşamasında olan ve daha Amerika/Avrupa pazarında onaylanmamış aşıları içeren 20’den fazla ilan bulunmakla beraber, fiyatlar 2 ila 15000 USD arasında değişkenlik göstermektedir. Bu 2 dolarlık ilanın sadece çıkması planlanan Xanax aşısı için sıra almanızı garantilediği ve yüksek ihtimalle uzun vadede müşterilerden aşı için daha fazla para isteneceği düşünmekteyim.
Aşıların fiyatlarının bu kadar değişken olması ise genel olarak satıldıkları bölge ile alakalı olarak değişmekte. Mesela Avrupa’da Biontech aşısı Almanya’da daha ucuza satılırken, İngiltere’de neredeyse 2 katı fiyatına satılmaktadır. En ucuz opsiyonlar ise, Çin ve Japonya taraflarında daha Amerika/Avrupa marketlerinde onaylanmamış aşılar olarak görünmektedir.
Üstteki ekran görüntüsünde Astrazeneca aşısının satış ilanını görmektesiniz.
Bu ekran görüntüsü ise görece olarak biraz daha eski ve rus sputnik aşısının satışı için kurulmuş bir ilan sitesidir.
Yaptığım araştırma sonucu satıcıların ulaştığım Bitcoin adreslerine çokça transfer yapıldığını gördüm ancak gerek hukuki gerekse kişisel güvenlik sebeplerinden dolayı adresleri ve yapılan transferlerin ekran görüntülerini paylaşamamaktayım. Ancak yapılan transferlerin bazılarının kripto para borsalarından yapıldığını ve bu borsalar arasında bir Türk borsasının bulunduğunu ayrıca belirtmek isterim.
Sonuç olarak Covid-19 dark market piyasasında büyük ve negatif etkiler yaratırken, Covid-19 aşıları ile yeni bir marketin daha oluşmasına olanak sağladığı görülüyor. Şimdiye kadar belirlediğim Bitcoin adreslerine aşı fiyatlarına eşlenik olarak 1500’den fazla transaction gerçekleştirildiğini düşünürsek, asıl sorulması gereken soru, bu kadar lojistik problemin olduğu bir zamanda bu satıcılar bu kadar değerli ilaçları nasıl devletlerin önünden çalıp, dark marketlerde satışını yapabiliyorlar olmalıdır.
[1] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7391953/
